In Boek van de maand zet ik een boek uit mijn eigen collectie in het zonnetje. Deze keer een van mijn kleinste boekjes; een prachtig in leer gebonden uitgave van ‘het boek der psalmen’ uit 1822. Al had het best ‘boekje der psalmen’ mogen heten, want het is maar 9,5 x 5,4 cm groot, met een wat meer indrukwekkende dikte van 4,2 cm.
Het boekje, bevattende niet alleen ‘Het boek der psalmen’ uit 1822 maar ook de ‘Evangelische gezangen’ uit 1822 en een catechismus, is gebonden is groen leer met een persing: kleine, verticale (ten opzichte van deze band) streepjes die óp het leer liggen.
Om de buitenste rand van de beide platten loopt een goudgestempelde versiering gemaakt met een kleine rolstempel met bloemmotief.
afb.2 Detail van het rugplat met de zichtbare
lijnstructuur en goudstempeling.
Goudstempeling
De rug heeft boven één en onder twee gouden lijntjes en er is de suggestie gewekt van drie ribben door een golflijntje. Dankzij slijtage net naast de kneep is goed te zien in afbeelding 3 dat de drie daadwérkelijke bindingen, dunne touwen, ongeveer 6mm hoger zitten.
en de zichtbare bindingen achterin het boek.
Er is meer goud! Naast de vergulde snedes hebben alle zes de kopse kanten van de twee platten goudstempeling: afwisselend dikke en dunne schuine streepjes.
Wanneer we het boekje openen komt daar nóg een goudstempeling tevoorschijn; op het overstek is met een andere rolstempel een rand aangebracht bestaande uit geometrische vormen.
Gemarmerd schutblad
Maar de aandacht wordt vooral opgeëist door de zeer roze schutbladen; een ware verrassing bij het openslaan van het boekje. De gemarmerde bladen met roze en zwarte inkt hebben amper aan kleur verloren in de afgelopen 200 jaar.
Zilvervisje
Ook de activiteiten van het zilvervisje of papiervisje zijn niet over het hoofd te zien. Op het voorplat zit (links in het midden) één klein gaatje waar de boosdoener zich een weg naar binnen heeft gegeten, waarna het de platkern, gelig karton, van binnenuit heeft weggewerkt. Uiteindelijk heeft ook het schutblad eraan moeten geloven.
Leeslint
Zoals veel van dit soort kerkelijke boekjes heeft ook dit boekje leeslinten. Oorspronkelijk 2 zoals op afbeelding 4 nog te zien is, maar alleen het achterste zijden lint is nog aanwezig. Van hetzelfde groen als het leer past het perfect bij de band.
Titelbladen en uitgevers/drukkers
Een laatste blik werpen we op de 2 titelpagina’s. De twee boekjes worden bijna altijd samen aangetroffen in één band, en de titels geven dit ook al aan: beide verwijzen naar de ander. Deze uitgave stamt uit de tijd dat Brandt en Enschedé nog niet de Nederlandsche Bijbel-compagnie hebben opgericht en van daaruit deze boekjes gingen produceren.
Wat opvalt is dat de uitgevers/drukkers van beide niet gelijk zijn. Sowieso is het een hele waslijst, maar waar de grotere drukkers bij beide boekjes betrokken zijn, zijn er andere, ‘kleinere’ drukkers bij één van beide uitgave betrokken; zie de tabel hieronder. Tevens zijn de psalmen gedrukt door drukkers in Noord-Holland terwijl bij de Gezangen ook twee Groningse drukkers betrokken zijn. Meer over deze drukkers volgt in latere blogs.
| Psalmen | Gezangen | ||
| A’dam | J. Brandt en zoon | P. den Hengst en zoon | |
| A’dam | P. den Hengst en zoon | A’dam | J. Brandt en zoon |
| A’dam | Erve de wed. F.G. onder de Linden | A’dam | Rutger Hoyman |
| A’dam | wed. N.T. Gravius | Haarlem | Johannes Enschedé en zonen |
| Haarlem | Johannes Enschedé en zonen | Groningen | E.J. Schierbeek |
| Groningen | M. van Heyningen Bosch |
Bound for history 
Leave a reply to Marlene Hoogeveen Cancel reply